Novosti u medicini koje su obeležile 2023. godinu

Audio verzija teksta

Približavamo se kraju još jedne godine. Vreme je da sumiramo kakva je ona bila u medicini, oblasti za koju se školuju naši učenici. U prvom redu ovde mislimo na dobre vesti, napredak i otkrića koja će buduće medicinske sestre i tehničare, sasvim sigurno, pratiti u njihovom pozivu.

Umesto uvoda, predlažemo da informisanje o novostima u medicini postane vaša navika. Tako ćete se lakše usmeravati prema dodatnim znanjima koje treba da steknete. Ukoliko još niste naš učenik, pozivamo vas da se upoznate sa programima koje nude Srednja medicinska škola Beograd i Srednja medicinska škola Kragujevac. Rad u zdravstvu je human, interesantan i dobro nagrađen, a razvoj čitave oblasti toliko fascinantan da ćete sigurno biti zadovoljni mogućnostima koje se nude.

Zamislite samo šta je sve postignuto prenatalnim testiranjem, koje se u ovoj godini dalje usavršavalo. Koristeći uzorak krvi majke, dakle potpuno neinvazivno, najnoviji test sa skraćenicom NIFTY otkriva hromozomske abnormalnosti kod fetusa već u 10. nedelji trudnoće. Test takođe može otkriti pol i krvnu grupu bebe, kao i predstavljati skrining za nasledne bolesti kao što su cistična fibroza i spinalna mišićna atrofija.

U januaru 2023. godine američka Administracija za hranu i lekove (FDA) odobrila je prvu terapiju sa uređivanjem gena za bolest srpastih ćelija i beta talasemiju – dva nasledna oboljenja krvi koja izazivaju tešku anemiju i oštećenje organa. Terapija koristi CRISPR tehnologiju za manipulaciju matičnim ćelijama pacijenta, čime se sprečava abnormalno stvaranje srpa ili zgrušavanje crvenih krvnih zrnaca. Terapija je pokazala dobre rezultate u kliničkim ispitivanjima, pri čemu su neki pacijenti postigli potpunu remisiju simptoma.

Još jedno odobrenje FDA u 2023. obećava mnogo – u pitanju je uređaj neurovaskularni stent retriver, koji može da uklanja krvne ugruške iz mozga kod pacijenata koji pate od ishemijskog moždanog udara prouzrokovanog začepljenom arterijom. Uređaj nazvan Solitaire X je tanka žica sa vrhom u obliku mrežice, koja se umeće kroz mali rez u preponi, i vodi do ugruška koji se može uhvatiti i izvući. Uređaj je pokazao superiorne rezultate u poređenju sa standardnim lekovima za uništavanje ugrušaka, sa više pacijenata koji su postigli funkcionalnu nezavisnost i manje invaliditeta 90 dana nakon moždanog udara. Evropska agencija za lekove (EMA) ga je označila kao revolucionaran.

Tema koja uvek izaziva uzbuđenje i veliko interesovanje je rano otkrivanje karcinoma. U septembru 2023. godine biotehnološka kompanija Gral pokrenula je novi test krvi za otkrivanje raka. Test nazvan Galleri meri nivoe više stotina proteinskih biomarkera, koji su povezani sa različitim vrstama karcinoma. Test može otkriti preko 50 vrsta raka, uključujući i neke koje je teško dijagnostikovati u ranim fazama, kao što su rak pankreasa, jajnika i jetre. Takođe može ukazati i na tkivo porekla raka, što pomaže u primeni daljih dijagnostičkih testova i opcija lečenja.

Praćenje nivoa šećera u krvi kod dijabetičara ubuduće će biti neinvazivno. Razvijen je, naime, novi uređaj koji meri glukozu u krvi bez vađenja krvi, koristeći mali flaster koji se lepi za kožu. Flaster emituje radio talase koji prodiru u kožu i reflektuju se od molekula glukoze. Uređaj šalje očitavanja aplikaciji na smart telefonu ili satu, koji upozoravaju pacijenta ako je nivo glukoze previsok ili prenizak.

U ovoj godini razvijena je i potpuno nova tehnologija koja može da vrati osećaj dodira i propriocepciju (svest o sopstvenom položaju tela i pokreta) osobama sa amputacijom koje koriste protetske udove. Tehnologija podrazumeva implantaciju elektroda u nerve koji se povezuju sa nedostajućim ekstremitetom, i njihovo bežično povezivanje sa senzorima na protezi, koji zatim stimulišu nerve u skladu sa pritiskom i kretanjem proteze. Sistem nastao na Stenford univerzitetu omogućava korisniku da oseti senzacije kao što su dodir, pritisak, temperatura i bol.

Jednu oblast, preciznije, pristup lečenju posebno treba istaći. Reč je o personalizovanim kliničkim ispitivanjima. Novi pristup koristi veštačku inteligenciju i velike podatke kako bi pacijente povezao sa za njih najprikladnijim tretmanom, a na osnovu njihovih genetskih, molekularnih i kliničkih profila. U martu 2023. godine konzorcijum vodećih centara za rak pokrenuo je inicijativu da ponudi personalizovana klinička ispitivanja za pacijente sa rakom na osnovu njihovog genomskog profila i istorije lečenja. Namera je da se upare pacijenti sa ciljanim terapijama za koje je najverovatnije da će delovati na njihov specifični tip raka, bez obzira na lokaciju tumora ili stadijum.

Sledeća Prethodna